Trước khi đưa ra định nghĩa về legato, hãy cùng mình nghe qua 2 đoạn clip dưới đây cùng một bài hát Emotion của Mariah Carey
Ở đoạn clip đầu tiên, hãy chú ý tại 1:48-1:50, cô dùng whistle rất nhanh:
Ở đoạn clip thứ 2, hãy chú ý ngay 2:05 -2:06, cô cũng đang dùng whistle giống như clip trên, nhưng có 1 sự khác biệt rất rõ:
Đó chính là ở clip đầu tiên, các nốt cô hát liền các nốt với nhau, còn ở clip thứ 2 cô lại hát nảy các nốt nhạc.
Việc hát liền nốt (liền giọng) như vậy gọi là hát legato, còn hát nảy nốt như ở clip thứ 2 như vậy được gọi là hát staccato.
Trong bài này tác giả sẽ chú trọng giải thích về khái niệm cũng như cách sử dụng Legato. Còn staccato, tác giả sẽ đề cập ở bài sau.
Thêm một ví dụ về bài Như chưa bắt đầu do ca sĩ Hương Tràm thể hiện, hãy chú ý ở những khúc Hương Tràm hát ở những câu điệp khúc. Chú ý ở phút 2:27-2:40 và 2:47 -3:08.
“ Vẫn còn mơ mãi….theo gió bay. Anh giờ đây…..”
“ Mong mùa đông không quay trở lại……. để ta được bên nhau mãi. Xin…”
Đây đều là 2 đoạn trong bài hát, cô sử dụng một chuỗi hát legato. Có thể cảm nhận được rằng, ca sĩ Hương Tràm sử dụng nhiều nội lực (dynamic) để có thể hát được một chuỗi legato để có thể vừa đúng kỹ thuật và vừa có thể truyền tải được cảm xúc và tinh thần của bài hát.
Vậy legato là gì? Việc thực hiện legato có khó và có cần nhiều thời gian để tập luyện không.
I. Khái niệm về Legato:
Legato có nghĩa là hát liền giọng, liền các cụm nốt trong cùng một đoạn bài hát. Đó có thể là Pre-chorus hoặc Chorus trong bài. Thuật ngữ Legato được biết nhiều thông qua việc là một trong những kỹ thuật opera của trường phái Bel-Canto của Ý.
Legato là một từ tiếng Ý dịch sang Tiếng Anh có nghĩa là “tied together”. Có nghĩa là hát nối lại với nhau. Trong các sách lý thuyết âm nhạc hiện đại như Poco hay Rockschool, legato còn có thể hiểu là slur (hát luyến nhiều cụm nốt).
Trong thanh nhạc, người soạn nhạc thường dùng kí hiệu “leg.” để chú thích cho người hát hiểu khi đọc bản nhạc. Vì thế khi để nói về việc hát liền giọng, legato thường được biết đến và dùng nhiều hơn.
Việc sử dụng Legato sẽ làm tăng tính cảm xúc cho bài hát. Tạo ra sự uyển chuyển, nhẹ nhàng và tình cảm cho giọng hát.
Legato là một trong những kỹ thuật căn bản mà các ca sĩ chuyên nghiệp cần phải thực hiện được.
Vì hành động “hát” khác với hành động “nói”. Ngoài việc cần đúng cao độ, trường độ. “Hát” còn phải đúng theo melody (giai điệu) và hòa hợp với nhạc đệm (beat, band nhạc). Vì vậy những kỹ thuật như legato sẽ giúp mang lại cảm giác truyền tải nội dung tự nhiên như việc nói chuyện, nhưng vẫn đảm bảo yêu cầu cần có khi hát.
II. Cách luyện tập legato:
Thời gian luyện tập để đạt được legato dài hay ngắn sẽ tùy thuộc vào khả năng hiện tại của người hát. Nhưng trung bình để hát legato một cách có kiểm soát tốt, bạn sẽ phải mất ít nhất từ 3 tháng đến 6 tháng.
Bước 1: Hãy tìm 2 nốt mà bạn có thể hát thoải mái, sau đó hát nhảy qua nhảy lại giữa 2 nốt đó để tìm cảm giác chuyển cao độ trong 1 làn hơi.
Bước 2: Hãy tìm cách làm sao để 2 nốt đó nối với nhau với đầy đủ điều kiện: trong cùng 1 làn hơi, mượt mà, không bị gãy.
Bước 3: Luyện tập một bài hát bất kì mà bạn thích, sau đó tập hát nối các câu trong 1 làn hơi cho tới khi không giữ hơi được nữa. Bạn có thể tham khảo những bài dân ca như bài Đi Cấy để bắt đầu tập luyện nhé. Chú ý ở phần điệp khúc.
III. Cách áp dụng vào bài hát.
Thông thường, có thể thấy legato được dùng trong một số dòng nhạc, hay thể loại nhạc mang tính chất trữ tình như sau :
1. Dân ca:
Trong bài Hoa Thơm Bướm Lượn, kỹ thuật liền tiếng (legato) được sử dụng rõ nét nhất. Từng chữ và từng câu của bài được hát liền với nhau tạo cảm giác êm ả và nhẹ nhàng.
Và hầu hết đặc trưng của dân ca đều sẽ sử dụng legato làm kỹ thuật chủ đạo cần có.
Mời bạn nghe thêm một số bài dân ca khác :
Bèo Dạt Mây Trôi, Cò Lả….
2. Pop – Ballad:
Dòng nhạc Pop-Ballad khá phổ biến ở Việt Nam, vì tính chất dễ nghe và dễ cảm thụ. Hầu hết các bài hát trên top bảng xếp hạng nhạc Việt đứng đầu là những bản nhạc Pop-Ballad. Vì thế nếu bạn định hướng trở thành những người nghệ sĩ main-stream của công chúng, hãy luyện tập tốt kỹ thuật legato để hát tốt thể loại này nhé.
Một số bài Pop-Ballad thịnh hành có sử dụng kỹ thuật legato:
Anh, Thế Giới và Em – Hương Tràm, Nơi tình yêu bắt đầu – Bằng Kiều & Lam Anh
3. Bolero :
Là một trong những dòng nhạc được yêu thích tại Việt Nam. Bolero cũng cần có những kỹ thuật như legato (hát liền tiếng) để trở nên cảm xúc hơn. Một số bản nhạc bolero sử dụng kỹ thuật legato :
Phượng buồn – Mạnh Quỳnh & Như Quỳnh, Mùa xuân đầu tiên – Như Quỳnh & Thế Sơn
4. Cách áp dụng thực tế :
Thông qua, các ví dụ ở trên, thấy được rằng, legato là một kỹ thuật khi đi với một thể loại đặc trưng nên được áp dụng như một kỹ thuật nền cho xuyên suốt một bài hát, giống như việc giữ chắc hơi, phát âm đúng, khẩu hình chuẩn vậy.
Trường hợp này cần có thời gian nghe nhiều nhạc của từng thể loại để rèn luyện thẩm mỹ âm nhạc, sao cho áp dụng đúng mà vẫn đảm bảo không quá đà, gây ra sự nhàm chán hay sến sẩm cho ca khúc.
Có một trường hợp nữa, legato dùng để feel ở những đoạn cao trào của chorus (điệp khúc) của bài. Giống như vi dụ về bài Emotion ở bên trên. Trường hợp này lại mang tính chất ứng tấu (improvising) nhiều hơn, tùy theo cách người nghệ sĩ cảm thụ để sử dụng.
Lại có trường hợp như bài Never Enough, từ đoạn 1:08, Lorren Allred đã sử dụng legato để tạo kết nối cho bài hát, để sau đó bắt đầu hát những nốt cao được “đắt giá” hơn.
Kết luận: Thực tế, bạn có thể áp dụng kỹ thuật này vào bất cứ chỗ nào, bài hát nào bạn muốn. Sẽ không có áp dụng đúng sai, mà làm sao để áp dụng hợp lý nhất.
Bài viết có sử dụng một số ý từ nguồn: https://en.wikipedia.org/wiki/Legato.
Tác giả : BiAy.
