Trong phối khí, sampling là kỹ thuật lấy một phần, hoặc một mẫu, của một bản ghi âm và tái sử dụng nó như một công cụ hoặc một bản ghi âm trong một bài hát hoặc đoạn khác nhau. Nói nôm na dễ hiểu hơn các bạn có thể hình dung từ một câu nói “tao là cung bọ cạp” trong đoạn 1 đoạn video phát tán trên mạng đã được DJ Hoaprox lấy mẫu và làm thành một bản nhạc EDM. Hôm nay ADAM Muzic xin giới thiệu với các bạn về kỹ thuật này và ứng dụng của nó trong âm nhạc hiện đại ngày nay.

•  Sampling

Lấy mẫu ban đầu được phát triển bởi các nhạc sĩ giàu kinh nghiệm đúc kết âm nhạc và âm nhạc electroacoustic, người sản xuất chế tác vòng băng hoặc đĩa nhựa trên một máy quay đĩa. Vào cuối những năm 1960, việc sử dụng các mẫu, vòng lặp băng ảnh hưởng đến sự phát triển của âm nhạc tối giản và sản xuất âm nhạc psychedelic rock và jazz.

Tuy nhiên, hip hop là thể loại nhạc phổ biến đầu tiên dựa trên nghệ thuật lấy mẫu – được sinh ra từ những năm 1970 các DJ đã thử nghiệm với việc thao tác vinyl trên hai bàn xoay và một máy trộn âm thanh (mixer). Việc sử dụng lấy mẫu lây lan phổ biến với sự nổi lên của âm nhạc điện tử và disco vào giữa những năm 1970 đến đầu những năm 1980, sự phát triển của âm nhạc điện tử và âm nhạc công nghiệp trong những năm 1980 ảnh hưởng đến hip hop trên toàn thế giới từ những năm 1980 trên các thể loại khác nhau, từ R&B đương đại đến indie rock. Lấy mẫu hiện nay thường được thực hiện nhất với “Sampler”, một thiết bị phần cứng, nhưng ngày nay, chúng thường được thực hiện trên nhiều chương trình máy tính. Tuy nhiên, phần mềm mô phỏng vinyl cũng có thể được sử dụng chúng, và turntablists tiếp tục lấy mẫu bằng cách sử dụng phương pháp truyền thống (sử dụng đĩa nhựa và bàn xoay DJ). Việc đưa vào các công cụ lấy mẫu trong các phương pháp sản xuất kỹ thuật số hiện đại ngày càng được giới thiệu bởi nhiều thể loại âm nhạc phổ biến, cũng như các thể loại trước khi có phát minh lấy mẫu, chẳng hạn như âm nhạc cổ điển, jazz và các hình thức khác nhau của âm nhạc truyền thống.

Thường thì “mẫu” bao gồm một phần của một bài hát, bao gồm cả phần break của nhịp điệu, mà sau đó được sử dụng để xây dựng các nhịp cho một bài hát khác. Ví dụ, âm nhạc hip hop phát triển từ các DJ looping break của các bài hát để cho phép người nghe nhảy múa liên tục. Các “Funky Drummer” break và “Amen” break, cả hai mảnh ngắn gọn lấy từ các bản ghi âm nhạc soul nhạc funk vào cuối những năm thập niên 1960, đã được lấy mẫu phổ biến nhất được sử dụng trong nhạc dance và hip hop vài thập kỷ gần đây với một số thể loại nhánh như breakbeat, chúng chủ yếu dựa vào các hoán vị phức tạp của phần đơn trong các mẫu. Các mẫu từ bản thu âm rock cũng đã được sử dụng làm cơ sở của một số bài hát mới; Ví dụ, đoạn trống mở đầu của Led Zeppelin trong “When the Levee Breaks” được lấy mẫu bởi các nghệ sĩ như Beastie Boys, Dr. Dre, Eminem, Mike Oldfield, Rob Dougan, Coldcut, Depeche Mode và Erasure (Các bạn có thể nghe bài When the Levee Breaks và bài Kim của Rapper Eminem và có thể nhận ra phần trống của 2 bài này giống nhau).

Mẫu cũng có thể bao gồm các từ ngữ nói và cụm từ, bao gồm cả những trường hợp trong môi trường không âm nhạc như phim, chương trình truyền hình và quảng cáo. (Phần này các bạn có thể xem bài “Tao là cung bọ cạp” của DJ Hoaprox trích dẫn phía đầu bài viết)

Lấy mẫu không nhất thiết nghĩa là sử dụng các bản ghi âm từ trước. Một số nhà soạn nhạc và nhạc sĩ đã xây dựng các bài hát bằng cách lấy mẫu ghi âm do họ tự làm cho mình, và một số khác đã lấy mẫu từ những bài gốc của chính mình. Các nhạc sĩ trong ban nhạc trip hop Portishead, đã sử dụng một số mẫu hiện có, mà còn được scratched các bộ phận âm nhạc của chính họ để xây dựng các bài hát mới của họ.

Việc sử dụng lấy mẫu gây tranh cãi về mặt pháp lý và âm nhạc. Nhạc sĩ thử nghiệm, những người đi tiên phong trong kỹ thuật này những năm 1940 đến những năm 1960 đôi khi không thông báo hoặc nhận được sự cho phép của các đối tượng thu âm trong lĩnh vực này hoặc từ các chủ sở hữu quyền tác giả trước khi xây dựng mẫu nhạc.(Có thể nói nôm na là tùy ý sử dụng và biến chế các sample của nhau mà không phải thông qua một ai). Trong những năm 1970, khi hip hop chỉ được hạn chế tại các buổi tiệc khiêu vũ địa phương, sampling không có được sự thông qua bản quyền để lấy mẫu âm nhạc giữa các bên. Như các thể loại khác đã trở thành một hình thức chính thống, nhạc rap trong những năm 1980 và những năm sau đó đã trở thành chủ đạo nên nó cần thiết phải trả tiền để giải phóng mặt bằng pháp lý cho các sample, đó là khó khăn cho tất cả nhưng DJ thành công nhất, nhà sản xuất và các rapper. Kết quả là, một số nghệ sĩ thu âm chạy vào vòng rắc rối pháp lý cho các mẫu mà họ đã sử dụng, trong khi hạn định luật bản quyền tại Mỹ hiện nay và tác động toàn cầu của họ về sự sáng tạo cũng đã bị kiểm soát kỹ lưỡng.

Bên cạnh vấn đề pháp lý, lấy mẫu đã được cả hai luồng dư luận ủng hộ và chỉ trích. DJ Hip-hop ngày nay cần đến các phương pháp tiếp cận khác nhau để lấy mẫu, với sự chỉ trích trong tính minh bạch việc sử dụng của nó. Một số nhà phê bình, đặc biệt là những người có tầm nhìn, đã bày tỏ sự quan ngại hành động lấy mẫu là thiếu sáng tạo, trong khi những người khác nói kỹ thuật lấy mẫu là sự cải tiến và cách mạng. Những người có những bản ghi đã được sử dụng để lấy mẫu có cũng bày tỏ nhiều ý kiến về , cả ủng hộ và phản đối nó.

• Phân Loại

Sau khi ghi âm, các mẫu có thể được chỉnh sửa, phát lại, hoặc lặp vòng (tức là phát lại liên tục). Các loại mẫu bao gồm:

a) Loops

Trống và các bộ gõ của nhiều bản thu âm hiện đại thực sự là một loạt các mẫu ngắn của nhịp beat kết hợp với nhau. Nhiều thư viện beat như vậy tồn tại và được cấp phép để người dùng kết hợp với các mẫu có thể phân phối trong bản hòa âm của họ mà không phải trả tiền bản quyền. Thư viện như vậy có thể được nạp vào bộ sampler. Mặc dù bộ gõ là một ứng dụng điển hình của looping, nhiều loại mẫu khác có thể được looped (lặp vòng phát liên tục). Một tác phẩm âm nhạc có thể có một ostinato (sự lặp lại liên tục của một vế hay của tiết tấu) được tạo ra bằng cách lấy mẫu một cụm từ việc phát trên bất kỳ loại nhạc cụ nào. Có nhiều phần mềm ngày nay hỗ trợ chuyên tạo ra các vòng lặp như vậy.

b) Nhạc cụ (Instrumental)

Trong khi đó, các vòng lặp là một cụm từ thường được chơi trên một nhạc cụ, kiểu mẫu thường là một nốt nhạc. Workstation và sampler sử dụng các mẫu của nhạc cụ như nền tảng của âm thanh của riêng mình, và có khả năng chơi một mẫu tại bất kỳ cao độ nào. Nhiều synthersizer hiện đại và drum machine cũng sử dụng các mẫu như nền tảng của âm nhạc của mình. (Các bạn có thể xem đoạn clip sau của Producer Touliver để có thể hình dung kỹ thuật Sampling Instrumental)

Hầu hết các mẫu như vậy được tạo ra trong phòng thu âm chuyên nghiệp sử dụng công cụ đẳng cấp thế giới chơi bởi nhạc sĩ tài năng. Chúng thường được phát triển bởi các nhà sản xuất của các nhạc cụ hoặc bởi một nhà thầu phụ, người chuyên tạo ra các gói sample như vậy. Cũng có một số doanh nghiệp và các cá nhân tạo ra các thư viện mẫu của nhạc cụ. Tất nhiên, một máy Sampler cho phép bất cứ ai tạo ra mẫu tương tự như vậy.

Có thể là thiết bị đầu tiên sử dụng để lấy mẫu âm thanh nhạc cụ là Chamberlin, được phát triển vào những năm 1940, và người anh em họ nổi tiếng hơn của nó, là Mellotron, bán tại Anh vào năm 1960. Cả hai đều là bàn phím replay băng, trong đó mỗi phím nhấn gây nên một vòng lặp băng được ghi âm của một nốt nhạc.

Nhạc sĩ có thể tái tạo các mẫu cùng một nhịp break như “Amen” Break được sáng tác, sản xuất và sở hữu bởi Winston Brothers trong năm 1960. Những nhà sản xuất vào đầu những năm thập niên 1990 đã sử dụng toàn bộ 5,66 giây của sample này , nhưng các Workstation như Korg Electribe Series (EM-1, ES-1; EMX-1 và ESX-1) đã sử dụng “Amen” kick, hi hat và snare trong thư viện sóng âm thanh của họ để sử dụng miễn phí. Các công ty sản xuất Sampler đã quản lý để sử dụng các mẫu này cho cao độ, attack và release và các hiệu ứng DSP với từng âm thanh trống. Những tính năng này cho phép các nhà sản xuất thao tác mẫu để phù hợp với các bộ phận âm thanh khác của các nhạc cụ thành phần.

Hầu hết các bộ sample gồm nhiều mẫu ở cao độ khác nhau. Chúng được kết hợp thành keymap, mỗi mẫu với một cao độ cụ thể hoặc vùng cao độ. Thông thường, sample map có thể có các lớp khác nhau do đó tốc lực (velocity) khác nhau có thể tạo ra một mẫu khác nhau.

c) Resample các lớp của nhạc cụ bằng Workstation

Để bảo toàn tính đa âm, Workstation cho phép bạn lấy mẫu 1 lớp âm bao gồm nhiều nhạc cụ (String, Piano, Vocal) thay vì phải có 3 lớp âm cho ba loại âm thanh khác nhau. Điều này làm cho nhiều nguồn lực sẵn có tạo ra các âm thanh khác của nhạc cụ.

Để kết thúc bài viết ADAM Muzic xin giới thiệu với các bạn phiên bản gốc đã làm nên bản phối khí của hit Hotline bling (đó là bài Why Cant We Live Together của Timmy Thomas vào năm 1973) đang làm mưa làm gió trên các bảng xếp hạng Billboard Rnb và Hiphop hiện nay. Với bàn tay của producer tài ba việc lấy mẫu bài hát gốc đã tạo ra một bản phối khí mới và người nghe khó mà nhận ra được bản gốc.

ADAM Muzic hy vọng bài viết cung cấp thêm nhiều thông tin bổ ích cho các bạn yêu âm nhạc và các bạn yêu thích bộ môn hòa âm phối khí.

Bài viết có sử dụng tư liệu từ trang: wikipedia.org