Mùa thu năm 1406, tiếng vó ngựa phương Bắc đã vọng xuống bờ cõi nước ta. Quân Minh lấy danh nghĩa “phò Trần diệt Hồ”, ồ ạt kéo quân vượt sông, mưu đồ đánh thẳng vào thành Đa Bang – phòng tuyến kiên cố nhất của Đại Ngu khi ấy. Tường thành ấy từng được gọi là “tường đồng vách sắt” của trời Nam, nơi bao nhiêu mồ hôi, máu xương của tiền nhân đã thấm xuống từng viên đá. Thế nhưng, lịch sử luôn khắc nghiệt. Đa Bang rực cháy trong khói lửa, và từ đó chia đôi vận mệnh dân tộc. Hai mươi năm sau đó, người Việt phải sống trong cảnh đô hộ, nhưng ngọn lửa của chí khí, của khát vọng độc lập không bao giờ tắt.
Hơn sáu thế kỷ sau, câu chuyện ấy được đánh thức một lần nữa – không phải bằng gươm giáo, mà bằng phim diễn họa kết hợp với âm nhạc. Khi dự án Việt Sử Kiêu Hùng quyết định tái hiện trận Đa Bang trong tập phim SẮT. Họ hiểu rằng: để lịch sử thật sự sống lại, thì cả âm thanh và hình ảnh cần phải chỉn chu, có hồn và truyền tải được hết tinh thần của tác phẩm cho khán giả. Và người được chọn để đảm nhiệm phần OST của bộ phim chính là nhạc sĩ Đoàn Nhược Quý – đồng thời cũng là giáo viên các lớp Thanh nhạc, Sáng tác và Phát triển Nghệ sĩ tại Adam Muzic.
Câu chuyện bắt đầu trong một đêm rất khuya. Khoảng hai, ba giờ sáng tại không gian âm nhạc Adam Muzic, anh Trần Tuấn – người tổ chức dự án – cùng đạo diễn Huỳnh Tuấn Anh (người đứng sau sự thành công của phim Lô Tô) đến gặp nhạc sĩ Đoàn Nhược Quý. Ba người nói về lịch sử, về Đa Bang, về “ngọn lửa” của dân tộc. Sau đêm đó, “SẮT” bắt đầu hình thành.
Nhạc sĩ Đoàn Nhược Quý không tiếp cận dự án như một bản nhạc phim thông thường mà muốn biến nó thành một trường âm sống – nơi khán giả không chỉ nghe, mà cảm nhận được cả khói, lửa, và nhịp tim của những người từng chiến đấu. Anh đã dành thời gian nghiên cứu rất nhiều về bối cảnh lịch sử, về văn hóa, con người, về cách sử dụng ngôn ngữ, về cả cách đánh trận, cách dùng vũ khí của ông cha ta thời đó một cách rất tỉ mỉ. Vậy nên, trong bản phối của SẮT, tiếng trống và hi-hat được thay thế bằng tiếng kiếm va, tiếng binh khí chạm nhau. Tiếng súng thần công của Hồ Nguyên Trừng được mô phỏng lại bằng những cú nổ trầm, sâu và dài, gợi cảm giác cả bầu trời đang rung chuyển. Âm thanh voi gầm, ngựa hí, bước chân binh sĩ hòa vào nhịp dồn dập của dàn trống lớn – tất cả hòa quyện để tạo nên một “trận chiến bằng âm thanh”.
Nhưng điều làm nên linh hồn của SẮT không chỉ là kỹ thuật. Trong từng nốt nhạc, nhạc sĩ Đoàn Nhược Quý gửi vào đó một tầng ý niệm kép: “sắt” vừa là vật chất – là thép, là thần công, là vũ khí; vừa là tinh thần – là ý chí, là sự kiên cường, bất khuất không gãy, không lay. “Sắt” là thứ giữ thành, và cũng là thứ giữ nước. Là sức mạnh của người Việt khi chống lại cái chết, và là lòng tự tôn khi đứng dậy từ tro tàn.
Ca khúc chủ đề, được ca sĩ Quốc Đại thể hiện, mở ra bằng lời ca ngắn gọn, mạnh mẽ mà bi tráng:
“Ngập trời hùng binh đất Việt,
Xám đất lửa thiêng thành Đa Bang…”
Tiếng hô “SÁT!” vang lên giữa đoạn cao trào không chỉ là nhịp điểm của ca khúc, mà là một lời thề – một âm thanh vọng từ lòng đất của tiền nhân. Đó là lúc âm nhạc không còn là âm nhạc nữa, mà là ký ức, là máu, là hơi thở của dân tộc qua sáu trăm năm.
Để hoàn thiện SẮT, nhạc sĩ Đoàn Nhược Quý cùng đội ngũ đã mất hàng tháng trời tinh chỉnh từng chi tiết sound design, từng tiếng gió, từng lớp vang kim loại. Sự tỉ mỉ ấy không chỉ nhằm đạt hiệu quả điện ảnh, mà để mỗi âm thanh đều mang trọng lượng của lịch sử.
Hôm nay, khi nghe lại bản nhạc ấy, người ta vẫn có thể cảm thấy hơi nóng của lửa, sự rung chuyển của đất, và đâu đó, tiếng thở dài của lịch sử. Nhưng vượt lên trên tất cả, SẮT là một bản tuyên ngôn – rằng âm nhạc, khi được viết bằng lòng yêu nước và trách nhiệm, có thể chạm đến tận chiều sâu của dân tộc.
Không phải ngẫu nhiên mà nhạc sĩ Đoàn Nhược Quý chọn cách kể này. Trong thời đại mà âm nhạc dễ bị cuốn vào xu hướng, SẮT là minh chứng rằng: nghệ thuật không cần ồn ào để mạnh mẽ, không cần bi lụy để xúc động. Chỉ cần chân thật, và đủ lửa. Giống như chính người nghệ sĩ đã viết nên nó – điềm đạm, tỉ mỉ, và luôn tin rằng mỗi bản nhạc, nếu được thắp bằng tâm, đều có thể làm ấm lại lịch sử.
Biên soạn: Khánh Hưng
Bản quyền và phát hành: Adam Muzic
