Những điều đặc biệt trong giọng hát của diva Mariah Carey

Vào thập niên 80s-90s, danh xưng “diva” – một danh xưng dùng để chỉ các nữ ca sĩ xuất chúng ở dòng nhạc cổ điển (opera), bỗng chốc được biết đến ở dòng nhạc Pop nhờ vào việc gắn làm tiền tố từ đi trước cái tên “ Whitney Houston”.

Lúc bấy giờ, có một cô ca sĩ hát bè nọ, sau khi gửi bản thu âm demo bài hát mình sáng tác cho hãng đĩa Columbia tại Mỹ. Cô liền được ký hợp đồng thu âm để debut. Sau đó từng bước trở thành nữ “diva” thứ 2 trong làng nhạc Pop đại chúng. Người mình muốn nhắc tên ở đây chính là “Mariah Carey”.

Ở Việt Nam, độ phủ sóng của cô còn khá kém cạnh so với đồng nghiệp cùng thời của mình. Nhiều bạn trẻ yêu ca hát biết đến cô, nhưng vẫn còn nhiều câu hỏi thắc mắc rằng: Tại sao cô lại được gọi là diva? Vì sao cô lại được nhiều giải thưởng âm nhạc như vậy? Hay mới đây cô đã đứng trong hàng ngũ “Songwriters Hall of Fame” – nơi tôn vinh những nhạc sĩ, nhà sản xuất âm nhạc có đóng góp to lớn cho nền âm nhạc nước Mỹ nói riêng và toàn thế giới nói chung?

Thông qua bài viết này, tác giả sẽ tập trung chỉ ra những đặc điểm kỹ thuật thanh nhạc nổi bật nhất trong giọng hát của cô mà chỉ có cô mới có để giới thiệu tới các bạn.

1. Nữ diva có âm vực rộng nhất 5 quãng 8:

Đây là một đặc điểm “nói đến là biết” cô. Đối với một ca sĩ, việc có một quãng âm rộng giúp ca sĩ đó dễ dàng hát tốt các thể loại. Một giọng hát có khả năng trải quãng càng nhiều thì việc thể hiện kỹ thuật và tình cảm của bài hát đó càng tốt. Ví dụ như âm khu trầm sẽ cho ra những cảm xúc buồn, âm khu cao lại cho ra những cảm xúc cao trào và kịch tính. Một ca sĩ khi hát nếu có âm vực từ 2 quãng 8 sẽ gọi là ca sĩ giỏi, từ 3 quãng 8 là ca sĩ “khủng long”. Ở Mariah Carey, cô rất khiêm tốn khi âm vực của cô chỉ vào khoảng 5 quãng 8. Trải dài từ nốt Bb2-G#5-G#7.

Mời bạn nghe clip dưới đây:

Trong video trên cô có thể xuống tới G#2, nhưng mình sẽ chỉ tính quãng giọng cô từ Bb2. Vì khi đo quãng giọng của ca sĩ, chúng ta sẽ chỉ tính những nốt có thể hát và control tốt trên sân khấu, không tính lúc luyện tập. Một điều thú vị nữa là khi nghe clip trên ở 5:12, nhiều bạn đọc sẽ thắc mắc chỗ head voice và whistle nghe hơi có chút giống nhau. Bản thân mình khi nghe không kỹ cũng dễ bị nhầm lẫn. Để tránh bài quá dài, kì tới mình sẽ chỉ ra những điểm khác nhau của 2 loại giọng trên nhé.

2. Một nữ cao có thể xuống trầm cực tốt:

Ở quãng giọng của nữ, việc một nữ cao xuống được đến nốt D3 mà không đè thanh quản (low larynx) đã rất hiếm rồi. Thế nhưng, một nữ cao như cô có thể xuống tới những nốt ở quãng 2 (G#2 –Bb2) rất tốt mà vẫn nằm trong cử âm và được hỗ trợ tốt (support). Thậm chí cô còn kết hợp sử dụng các kỹ thuật hoa mỹ khi hát ở âm khu trầm. Ví dụ ở video trên, dễ nghe nhất đó là cô sử dụng các đoạn vocal runs trên các chuỗi nốt trầm lên xuống (chú ý ở 0:55-1:04).

3. Kỹ thuật belting cực tốt:

Cũng như Whitney, xuất thân con nhà nòi, có mẹ là ca sĩ hát opera và cũng từng được đi hát nhà thờ nên ta dễ dàng nhận thấy cách belting của cô mang phong cách belting của các nghệ sĩ da màu hát dòng nhạc Gospel, Soul : bật lực hơi khỏe khoắn (dynamic) và cách chuyển nốt linh hoạt (agility). Cũng như Whitney – tính chất giọng hát của cô mang chất trữ tình nên khi belting âm thanh phát ra mang lại cảm giác cho đôi tai người nghe như tiếng chuông gió lảnh lót, mạnh mẽ mà vẫn rất mềm mại. Cũng lấy kỹ thuật của Bel-canto làm gốc, cô để cho giọng hát khi phát ra đẹp tự nhiên: từ hơi thở, cho tới việc nhả chữ.

Mình khá ấn tượng tại phút 2:11, cô sử dụng kỹ thuật glissando (hát lướt nốt từ thấp lên cao trên cùng 1 làn hơi) rồi belting nốt cao (D5) kèm riff-run* cực kì ấn tượng.

*Riff là kỹ thuật hát luyến nốt lên xuống với nguyên âm trong thời gian ngắn với tốc độ nhanh. Run cũng tương tự, nhưng khác ở chỗ là luyến một chữ hoặc từ với lượng thời gian dài hơn. Run có thể kéo dài theo ý muốn của người hát. Gọi chung là riff-run vì cơ bản cách thực hiện chúng giống nhau.

4. Kỹ thuật hoa mỹ với giọng sáo (whistle voice)

Đây là điểm đặc biệt nổi bật nhất trong giọng hát của Mariah Carey, khiến người ta nhớ tới cô. Giọng sáo (whistle voice) là ngưỡng giọng cao nhất của một người có thể hát và không phải ai cũng có được giọng này. Do cấu trúc thanh quản bẩm sinh nên cô đã tìm được giọng sáo và luyện tập nó đến mức “perfect”, để nó trở thành dấu ấn của cô.

Ở video trên, có thể thấy được cô có khả năng nhã chữ trên whistle cực kì điêu luyện. Các nốt không những đảm bảo được độ chính xác về cao độ, âm tiết mà âm thanh tạo ra còn cực kì hay. Đối với một người ca sĩ, để tập luyện whistle và để hát tốt được các nốt giọng sáo đã là 1 thử thách lớn.

Ví dụ như video về ca sĩ Ariana Grade:

Ari là một ca sĩ được biết đến có tư duy cảm âm khá tốt và khả năng sử dụng giọng sáo thuộc hàng top ca sĩ trẻ hiện nay. Nhưng hiện nay xem các video đăng tải cô sử dụng whistle khi biểu diễn trên sân khấu, mình cũng chỉ thấy được các kỹ thuật hoa mỹ cô dùng với whistle khó nhất là staccato, melisma và hát đổ nốt.

Còn ở Mariah, ta có thể nghe được cả 1 bầu trời kỹ thuật hoa mỹ cô sử dụng. Đơn cử trong video ở trên: 0:28 – cô sử dụng kỹ thuật staccato. 0:41 đến 0:50 – cô dùng vibrato khi đang whistle. Với nhiều ca sĩ việc để hát vibrato ở trong cử âm quãng giọng của mình đã phải mất khá nhiều thời gian tập luyện. Nhưng ở Mariah, cô thực hiện kỹ thuật này trên giọng sáo lại trở nên rất bình thường tựa như việc cô hít vào thở ra vậy. 1:07: cô sử dụng kỹ thuật Portamento (hát lướt và ngắt lên xuống 1 chùm nốt với tốc độ nhanh)….

5. Tư duy âm nhạc đỉnh cao – khả năng ứng tấu hòa thanh

a.Tự hát bè cho các bản thu của mình:

Có một sự thật thú vị rằng, hầu hết các bản thu âm trong phòng thu của cô đều là do cô tự mình biên tập và thực hiện các Background Vocals và Harmonies. Các phần hát bè này trong các bản thu cô đều làm rất dày và thực hiện ở nhiều quãng âm khác nhau. Điều này đòi hỏi khả năng tư duy và cảm âm của ca sĩ phải cực kì tốt và không phải ca sĩ nào muốn là đều tự làm được như cô.

Một video vui thể hiện khả năng cảm âm tuyệt vời của cô nữa. Giữa một sân khấu rộng, với dàn âm thanh từ các loại nhạc cụ dễ dàng gây “nhiễu” cho ca sĩ như vậy mà cô có thể nghe ra “Somebody’s doing the wrong note”. Hay ở 0:21 khi biết có ca sĩ hát bè nào đang hát nhầm qua phần của mình, cô rất nhanh luồn chuyển câu “Touch my body” sang phần hát bè bị sai đó, rồi lại quay lại chỉnh Backing Vocalist của mình.

b. Improvising với nhạc cụ:

Ứng tấu với nhạc cụ (Improvising) nôm na là khả năng feel được cùng với nhạc cụ. Việc linh hoạt ứng tấu chứng tỏ được độ “nhạy” của ca sĩ đó với âm thanh và chứng tỏ được năng lực tư duy của ca sĩ.
Bởi nhiều yếu tố khác nhau mà ít có ca sĩ nào “chịu chơi” ứng tấu trên sân khấu. Ngay cả đối với những ca sĩ hát nhạc cổ điển kì cựu.
Cùng nghe thử video ngắn dưới đây của nữ ca sĩ Yma Sumac.

Trong video trên, Yma thực hiện ứng tấu hòa thanh của mình cùng với nhạc cụ là sáo. Cô sử dụng staccato để tạo nên âm thanh đồng điệu với tiếng sáo. Giúp cho hòa thanh dễ dàng “ăn xăm” với âm thanh của nhạc cụ. Đó chính là thể hiện của sự tư duy.
Quay trở lại với chủ đề của bài viết, cùng nghe một video Mariah Carey thực hiện ngẫu hứng cùng piano:

Nếu ở Whitney tư duy âm nhạc của cô thể hiện ở khả năng biến tấu lên xuống âm sắc trong ngôn ngữ để nhấn mạnh và khiến hát giống như kể chuyện. Thì ở Mariah tư duy của cô thể hiện ở việc ứng tấu hòa thanh và tạo ra các giai điệu cực kì xuất sắc. Như ở video trên, tất cả ý nghĩa của câu chữ cô hát đều đang nói chuyện vui với khán giả. Nhưng cùng với piano, cô lại làm cho các câu nói ấy có giai điệu khiến việc nói mà như đang hát, đang phiêu ngẫu hứng mà nghe vẫn rất tự nhiên đúng không nào.

Kết luận: Thông qua một số phân tích trên, mong có thể giúp một phần nào cho các bạn yêu thích Mariah Carey trả lời được các thắc mắc về cô. Cũng như Whitney, tác giả cũng sẽ kết lại bài viết này bằng 1 câu: Sẽ rất lâu lâu nữa, đâu đó trên thế giới, âm nhạc mới xuất hiện 1 người có thể thay thế Mariah Carey.

Bài viết là quan điểm chủ quan của tác giả
Lấy cảm hứng từ bài phân tích của nhà báo Long Phạm
Nguồn thông tin tiểu sử: Wikipedia
Nguồn video :Youtube
Tác giả: BiAy