Ở bài trước, chúng ta đã tìm hiểu về bài legato (hát liền tiếng). Đến với bài tiếp theo, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về một kỹ thuật đối lập với kỹ thuật legato. Đó là kỹ thuật staccato – kỹ thuật hát nảy trong thanh nhạc mà tác giả có nhắc trong bài legato trước.
Trước khi đi vào nội dung chính, hãy cùng nghe đoạn aria “Queen of The Night” trong vỡ diễn opera nổi tiếng “The Magic Flute”, chú ý vào đoạn 0:40 – 1:30, 2:08 -2:17.
Đoạn aria này như ngầm được thừa nhận là một trong những ví dụ chuẩn mực cho kỹ thuật staccato tiêu biểu của âm nhạc đại chúng. Một kỹ thuật staccato hoàn hảo sẽ hội tụ đủ những yếu tố như: lực hát (dynamic), tốc độ nảy nốt, vocal formant, độ dứt khoát và nảy của vocal trên dàn nhạc (squillo)…..
Tại Việt Nam cũng có bài hát “ Cô gái vót chông” sử dụng kỹ thuật này làm điểm nhấn. Mời các bạn nghe thử 1 đoạn staccato ở đoạn 1:40 – 2:04 do NSND Lê Dung trình bày.
Trong chuẩn mực cổ điển, đây được coi là một trong những âm thanh sử dụng staccato hoàn hảo từ âm sắc đến kỹ thuật.
I. Staccato là gì ?
Staccato là một thuật ngữ thanh nhạc trong tiếng Ý, dịch ra tiếng Anh có nghĩa là “detached” có nghĩa là phân ra, tách ra. Nếu định nghĩa ngắn gọn lại có thể hiểu là hát nảy nốt, bật nốt.
Âm thanh của staccato phát ra tạo cảm giác gọn nốt, sáng và trong trẻo như tiếng sáo hoặc tiếng chim hót. Khác với giọng whistle (giọng nghe như tiếng sáo, mô phỏng tiếng sáo) là một loại giọng phát triển sau này và hầu như ít được công nhận trong thanh nhạc cổ điển. Thì staccato là một kỹ thuật dùng để mô phỏng sắc thái cảm xúc cho các vai diễn aria trong các vở nhạc cổ điển. Và staccato được công nhận là một kỹ thuật chính thống của cổ điển.
Ví dụ như trong đoạn aria của vỡ diễn “ Tales of Hoffman”. Chú ý vào đoạn 6:47 – 6:50.
Trong đoạn này có rất nhiều khúc sử dụng staccato làm điểm nhấn mạnh về sắc thái bất ngờ cho nội dung câu chuyện: cô gái đang hát là một người máy và cô đang hát về câu chuyện của một búp bê cơ khí trong giống như con người. Như việc cố gắng cảnh báo cho Hoffman rằng cô là một người máy.
Ngày nay do sự phát triển đa dạng của âm nhạc mà staccato hầu như sử dụng như những điểm nhấn ở những đoạn feel cho bài mà ít được dùng như một dạng kỹ thuật “signature” cụ thể cho một vở diễn hay một bài hát như xưa.
Trong bài Imagine của Ariana Grande, cô cũng sử dụng kỹ thuật staccato kết hợp giọng whistle ở đoạn 2:44 – 2:54 làm điểm nhấn cuối bài, khi xuyên suốt bài hát flow melody của cô khá đơn điệu do tính chất của dòng nhạc R&B.
II. Cách luyện tập:
Bước 1: Luyện hơi thở chắc khỏe: Do để thực hiện được kỹ thuật staccato cần có yêu cầu tiên quyết đầu tiên là về tốc độ nảy nốt cần nhanh và gọn, nên điểm tựa lúc này chính là cột hơi. Khi có nền về cột hơi chắc, việc nảy nhanh các nốt theo ý của người hát sẽ dễ dàng hơn. Bạn có thể tìm về lại bài hơi thở để xem lại các bài tập về hơi thở.
Bước 2: Luyện thanh warm-up với staccato: Chọn 2 nốt vừa với âm vực của bạn nhất và bắt đầu hát ngắt các nốt qua lại với tốc độ vừa phải. Sau đó nâng dần tốc độ ngắt nốt lên. Một cảm giác đúng là khi bạn thực hiện staccato, cơ bụng của bạn giật liên tục. Bạn có thể tham khảo bài luyện thanh dưới đây và luyện tập theo:
Bước 3: Chọn 1 bài hát có staccato và tập hát theo những đoạn có staccato để tạo cảm giác làm quen, tùy thuộc vào thể loại bạn yêu thích và muốn hát theo. Thông thường trong giai đoạn đầu, tác giả thường tập luyện theo những bài R&B của Âu – Mỹ.
III. Các thể loại áp dụng:
Là một kỹ thuật dùng để miêu tả sắc thái cảm xúc nên staccato thường được áp dụng vào các thể loại âm nhạc đặc trưng nhất định. Thông thường thấy nhất sẽ ở các đoạn aria trong các bản nhạc cổ điển.
Ngày nay khi âm nhạc phát triển đa dạng hơn, staccato còn được dùng nhiều trong các thể loại nhạc Pop như R&B.
Ariana Grande là ca sĩ sử dụng khá nhiều kỹ thuật staccato vào các bài hát của mình.
Vào thập niên 80-90, phải kể đến có Mariah Carey cũng sử dụng kỹ thuật này khá phổ biến.
Staccato trong thanh nhạc đại chúng sau này còn được dùng như một cách để ngắt nảy một cụm nốt để tăng độ bắt tai cho người nghe. Trong bài Fantasy của Mariah Carey, có thể thấy cô dùng staccato cho từng cụm nốt để tránh nhàm chán.
Kết luận: Cũng giống như legato, staccato là một kỹ thuật cần áp dụng hợp lý để tạo điểm nhấn cho bài hát thay vì việc quá lạm dụng vào bài hát, khiến bài hát trở nên mất tự nhiên. Việc sử dụng bất cứ một kỹ thuật nào còn phụ thuộc vào việc thể loại âm nhạc định hình phong cách trong bạn.
Bài viết có sử dụng thông tin từ 2 nguồn:
https://vi.wikipedia.org/wiki/Les_contes_d%27Hoffmann
https://en.wikipedia.org/wiki/Staccato.
Tác giả : BiAy.
