Cung và nửa cung là yếu tố cơ bản và quan trọng trong nhạc lý. Nắm rõ kiến thức này sẽ giúp bạn biết cách phân tích và làm chủ âm nhạc một cách sâu sắc hơn rất nhiều. Cung và nửa cung tạo nên thang âm, hợp âm và tác phẩm âm nhạc. Vì vậy trong bài viết này Adam Muzic sẽ giúp bạn nắm vững tất tần tận những kiến thức từ cơ bản đến nâng cao về cung và nửa cung: Từ định nghĩa, cách hoạt động trong thang âm và ứng dụng thực tế. Sau bài viết chẳng những giúp bạn bạn hiểu rõ và mà còn giúp bạn áp dụng được các khái niệm này trong sáng tác và biểu diễn.

I. Cung và nửa cung là gì?

1. Nửa cung (Half step) là gì?

Nửa cung là khoảng cách nhỏ nhất giữa hai nốt. Nó là khoảng từ một nốt đến nốt liền kề.

Trên đàn piano, nửa cung là khoảng giữa hai phím liền nhau. Ví dụ:

 

• • C đến C# (hoặc Db)

• • E đến F

• • B đến C

Có hai loại nửa cung:

 

1. 1. Chromatic: Giữa hai nốt khác tên (C đến C#, E đến F)

1. 1. Diatonic: Giữa hai nốt cùng tên nhưng khác dấu hóa (C đến C#, B đến Bb)

Nửa cung tạo nên sự căng thẳng và giải toả trong âm nhạc. Chúng tạo ra chuyển động trong giai điệu và phức tạp trong hòa âm.

2. Cung (Cung toàn/Whole step) là gì?

Một cung bằng 2 nửa cung. Trên piano, nó là khoảng giữa hai phím cách nhau một phím.

Ví dụ một cung:

 

• • C đến D

• • F đến G

• • A đến B

Một cung là thành phần chính trong việc xây dựng thang âm trưởng và thang âm thứ.

Các Nhạc sĩ kết hợp cung và nửa cung để tạo ra giai điệu, hòa âm và tiến trình hợp âm từ đó tạo nên nét đặc sắc và cảm xúc sáng tác

II. Cung và nửa trong Thang Âm

Thang âm là xương sống của âm nhạc phương Tây, cung cấp khung sườn cho giai điệu và hòa âm. Cung và nửa cung trong một thang âm quyết định giai điệu và hoà âm độc đáo cho âm thanh.

1. Cách xây dựng thang âm trưởng

Thang âm trưởng có âm thanh sáng sủa, vui vẻ. Chúng tuân theo mô thức này của một cung (W) và nửa cung (H): W – W – H – W – W – W – H

Thang âm C trưởng được xây dựng như sau:

• Bắt đầu từ C
• Một cung đến D
• Một cung đến E
• Nửa cung đến F
• Một cung đến G
• Một cung đến A
• Một cung đến B
• Nửa cung trở lại C

Ví dụ thang âm G trưởng: G – A – B – C – D – E – F# – G
Lưu ý F# để duy trì mô thức W-W-H-W-W-W-H

2. Cách xây dựng Thang âm Thứ

Thang âm thứ có âm thanh tối hơn, buồn bã hơn. Thang âm thứ tự nhiên tuân theo mô thức này: W – H – W – W – H – W – W

VD: Thang âm A thứ được xây dựng như sau:

• Bắt đầu từ A
• Một cung đến B
• Nửa cung đến C
• Một cung đến D
• Một cung đến E
• Nửa cung đến F
• Một cung đến G
• Một cung trở lại A

Mô thức này áp dụng cho mọi thang âm thứ tự nhiên. Ví dụ thang âm E thứ:
E – F# – G – A – B – C – D – E

3. Sự khác biệt giữa Thang âm Trưởng và Thang âm Thứ

Trưởng: W-W-H-W-W-W-H
Thứ: W-H-W-W-H-W-W

Khác biệt chính:

Nốt thứ ba: Trong thang âm trưởng, đó là quãng ba trưởng (4 nửa cung) từ nốt gốc. Trong thang âm thứ, đó là quãng ba thứ (3 nửa cung).
Nốt thứ sáu và bảy: Thấp hơn trong thang âm thứ.

Về cảm xúc:

Thang âm trưởng thường nghe vui vẻ hoặc sáng sủa.
Thang âm thứ thường nghe buồn bã hoặc bí ẩn.

Hiểu các mô thức này rất quan trọng trong việc sáng tác, ứng tác, và phân tích âm nhạc. Cách sắp xếp cung và nửa cung tạo nên nét độc đáo cho mỗi thang âm và là nền tảng cho hòa âm và tiến trình hòa âm.

III. Ứng dụng Thực tế của Cung và nửa cung

1. Phân tích cung và nửa cung trong giai điệu bài hát

Nhiều giai điệu nổi tiếng sử dụng kết hợp cung và nửa cung. Việc phân tích này sẽ giúp bạn hiểu các các nhạc sĩ tạo ra motif và chủ đề đáng nhớ.

“Twin-kle twin-kle lit-tle star”
W W W H W W

Giai điệu bắt đầu với ba cung toàn, tạo ra cảm giác ổn định và nhẹ dàng. Nửa cung giữa “lit-” và “-tle” tạo một sự thay đổi tinh tế trước khi quay trở lại một cung cho hai nốt cuối cùng.

Bằng việc phân tích giai điệu theo cách này, bạn có thể thấy các mô thức mà các nhạc sĩ sử dụng cung và nửa cung để tạo ra hiệu ứng cảm xúc và sự thú vị trong bài hát.

2. Chuyển âm

Chuyển âm là quá trình tăng hoặc giảm cao độ của nốt nhạc lên hay xuống nửa cung.
Cách chuyển âm:

 

• • Xác định tông gốc.

• • Chọn tông mới.

• • Tính khoảng cách giữa hai tông.

• • Di chuyển mỗi nốt theo khoảng cách đó, giữ nguyên mô thức cung và nửa cung

Ví dụ chuyển “Twinkle Twinkle Little Star” từ C trưởng sang D trưởng:

Tông gốc: C trưởng
Tông mới: D trưởng
Khoảng cách: Bước toàn (C đến D)
Di chuyển mỗi nốt lên một cung:
C D E F G G A (gốc)
D E F# G A A B (đã chuyển điệu)

Lưu ý F sẽ trở thành F# trong tông mới để duy trì mô thức cung và nửa cung trong D trưởng.

3. Ứng dụng trong Sáng tác và Biểu diễn

Các nhạc sĩ: sử dụng cung và nửa cung để tạo tiến trình hòa âm độc đáo và xây dựng căng thẳng trong bản nhạc. Ví dụ, sử dụng nhiều nửa cung có thể tạo cảm giác căng thẳng hoặc bí ẩn.

Ứng dụng trong hoà âm: Khi tạo tiến trình hợp âm, hiểu về cung và nửa cung giúp nhạc sĩ chọn các hợp âm phù hợp với điệu thức và tạo ra chuyển động hòa âm mượt mà.

Kỹ thuật biểu diễn: Trong kỹ thuật như Legato và Staccato, am hiểu về cung và nửa cung giúp người biểu diễn điều chỉnh cách chơi để tạo ra hiệu ứng mong muốn.

IV. Những kiến thức nâng cao về cung và nửa cung

1. Thang âm Sắc

Thang âm sắc là thang âm 12 nốt chỉ sử dụng nửa cung. Nó bao gồm mọi cao độ trong một quãng tám của âm nhạc phương Tây.

Bắt đầu từ C, thang âm sắc đi lên như sau:
C – C# – D – D# – E – F – F# – G – G# – A – A# – B – C

Thang âm sắc thường được sử dụng trong:

 

• • Ứng tác jazz để tạo căng thẳng và thêm màu sắc

• • Âm nhạc cổ điển thế kỷ 20, đặc biệt trong các tác phẩm sử dụng kỹ thuật serialism

• • Nhạc phim để tạo không khí hồi hộp

2. Thang âm Toàn cung

Ngược lại với thang âm sắc, thang âm toàn cung chỉ sử dụng cung toàn. Có hai thang âm toàn cung duy nhất:

C – D – E – F# – G# – A# – C
C# – D# – F – G – A – B – C#

Đặc điểm chính:

 

• • Không có trung tâm tonal rõ ràng

• • Âm thanh mơ hồ, lơ lửng

• • Đối xứng, lặp lại sau mỗi một cung

Thang âm toàn cung thường được sử dụng trong âm nhạc ấn tượng (Impressionism), như trong các tác phẩm của Claude Debussy.

3. Thang âm Đối xứng

Thang âm đối xứng chia quãng tám thành các phần bằng nhau. Ngoài thang âm sắc và thang âm toàn cung , còn có thang âm octatonic.
Thang âm octatonic, còn gọi là thang âm diminished, luân phiên giữa một cung và nửa cung. Có hai dạng:

Diminished Nửa-Toàn: H-W-H-W-H-W-H-W
Ví dụ: C – Db – Eb – E – F# – G – A – Bb – C
Diminished Toàn-Nửa: W-H-W-H-W-H-W-H
Ví dụ: C – D – Eb – F – Gb – Ab – A – B – C

Thang âm octatonic được sử dụng nhiều trong jazz và âm nhạc cổ điển đương đại.

V. Ứng dụng cung và nửa cung trong Các Thể loại Âm nhạc

• Jazz: Sử dụng nhiều thang âm Blues với sự kết hợp độc đáo của cung và nửa cung. Ứng tác Jazz thường sử dụng nửa cung sắc để tạo căng thẳng và giải toả.
• Blues: Dòng nhặc Bluec được đặc trưng bởi “blue notes” – nốt nằm giữa cung và nửa cung. Thang âm pentatonic Blues sử dụng kết hợp đặc biệt của cung và nửa cung.
• Classical: Trong âm nhạc cổ điển, cung và nửa cung được sử dụng để xây dựng cấu trúc hòa âm phức tạp. Kỹ thuật sáng tác như motif, variation, và development thường liên quan đến việc sử dụng cung và nửa cung.
• Pop: Thường sử dụng các mô thức cung và nửa cung đơn giản hơn để tạo giai điệu dễ nhớ. Nhiều bài hát pop sử dụng thang âm trưởng và thứ truyền thống.

TỔNG KẾT

Vậy là thông qua bài viết này Adam Muzic đã giới thiệu đến bạn:

 

• • Định nghĩa cung và nửa cung là gì?

• • Cách ứng dụng cung và nửa cung để xây dựng thang âm trưởng và thang âm thứ

• • Ứng dụng thực tế của cung và nửa cung trong phân tích giai điệu và chuyển âm

• • Khái niệm nâng cao như thang âm sắc, toàn cung và đối xứng

Hy vọng thông qua bài viết này các bạn đã có được cho bản thân những thông tin và kiến thức hữu ích.